Łuszczyca (psoriasis) jest to przewlekła, nawracająca choroba skóry, która charakteryzuje się występowaniem na skórze łuszczących się wykwitów. Łuszczyca należy do najczęściej występujących schorzeń dermatologicznych – dotyka 2-4% populacji.
Główną rolę w patogenezie łuszczycy odgrywają czynniki immunologiczne, nieprawidłowe funkcjonowanie składników układu odpornościowego – limfocytów T i wydzielanych przez nie cytokin.
Choroba ta jest schorzeniem niezakaźnym i niezłośliwym, cechuje się przewlekłym przebiegiem, z tendencją do samoistnego ustępowania (remisji) i nawrotów.
Charakterystycznym objawem chorobowym są czerwonobrunatne lub zaróżowione, płaskie grudki o wyrazistych brzegach i zróżnicowanej wielkości pokryte srebrzystą lub srebrzystoszarą, nawarstwiającą się łuską. Zmiany chorobowe mają czasem tendencję do zlewania się. Wykwity łuszczycowe występują najczęściej na skórze prostowników kończyn (głównie łokci i kolan), okolicy kości krzyżowej, okolicy pośladkowej, na owłosionej skórze głowy oraz skórze stóp i dłoni. Najczęściej spotykaną, ze względu na obraz kliniczny, formą choroby jest łuszczyca zwykła (psoriasis vulgaris), na którą zapada ok 90% chorych.
Łuszczyca paznokci (psoriasis unguium) charakteryzuje się obecnością poprzecznych rowków i zagłębień w płytce paznokciowej (niczym w naparstku – skutek zniszczenia łożyska paznokcia), hiperkeratozą podpaznokciową, onycholizą i obecnością żółto-brązowych plam pod płytką paznokciową – patognomonicznych dla łuszczycy tzw plam olejowych. Łuszczyca paznokci występuje u 25% chorych. Często ta forma choroby mylona jest z grzybicą paznokci.
Nasilenie łuszczycy jest zróżnicowane: od form z nielicznymi, niewielkimi wykwitami skórnymi, wielkości łebka od szpilki, po ciężkie postacie choroby, charakteryzujące się zmianami zapalnymi i wysiękowymi, często przybierającymi formę uogólnioną (erytrodermia łuszczycowa). U około 5-20% chorych pojawia się postać stawowa choroby (psoriasis arthropatica), w której dochodzi do łuszczycowego zapalenia stawów.
Do najczęściej wymienianych czynników, które wywołują łuszczycowe reakcje skórne należą:
Infekcje:
- Bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych spowodowane paciorkowcem jak angina ropna,
- Niewyleczone ogniska zapalne – migdałki podniebienne, próchnica, zapalenia dróg moczowych,
- Infekcje wirusowe u dzieci (ospa wietrzna, różyczka, odra) i u dorosłych (półpasiec),
- Infekcje spowodowane drożdżakami – szczególnie u osób z nadwagą posiadających uwarunkowania genetyczne do rozwoju łuszczycy,
- Schorzenia internistyczne zmieniające procesy przemiany materii– np. cukrzyca typu 2 u osób w zaawansowanym wieku lub dna moczanowa,
Mechaniczne uszkodzenia lub długotrwałe podrażnienia skóry:
- Zadrapania, rany, blizny chirurgiczne, oparzenia (słoneczne, wrzątkiem, substancjami drażniącymi), jak i ukłucia po szczepieniach, powodują pojawienie się zmian łuszczycowych dokładnie w miejscach urazu – zjawisko to nazywamy fenomenem Koebnera,
- Długotrwały ucisk powodowany np paskiem od zegarka czy ubrania oraz w miejscach szczególnie narażonych na urazy – łokcie, kolana, dłonie, stopy,
Lekarstwa i alkohol:
- Przyjmowanie leków beta-blokujących u pacjentów z nadciśnieniem, soli litu w leczeniu depresji, leków antymalarycznych oraz odstawienie lub redukcja leków kortykosteroidowych,
- Interferon – może zaostrzyć przebieg,
- Hormony – choroba często pojawia się w okresie dojrzewania lub przekwitania, kiedy dochodzi do znaczących zmian w gospodarce hormonalnej organizmu,
- Regularne nadużywanie alkoholu powoduje pojawienie się ciężkich form łuszczycy,
Stres, silne wstrząsy psychiczne:
- Około 30% pacjentów twierdzi, że stres był u nich przyczyną manifestacji choroby, a dla znacznej grupy chorych, jest on czynnikiem zaostrzającym objawy
U wielu pacjentów alkohol, nadwaga, niedobór snu, nikotyna, nieodpowiednie kosmetyki, ciasne, niewygodne ubranie z syntetycznych materiałów, uniemożliwiające skórze oddychanie lub nadmierna higiena, powodują zaostrzenie się objawów chorobowych łuszczycy. Także źle przeprowadzona, zbyt agresywna terapia może spowodować pogorszenie się stanu skóry.
Metody leczenia:
Leczenie zewnętrzne:
- W przypadku łuszczycy zwykłej przeważnie wystarczające, ma na celu usunięcie łusek, a następnie zahamowanie nadmiernej proliferacji naskórka.
Leczenie złuszczające:
- maść salicylowa 5-30%
- maść mocznikowa 10-20%
- maść solankowa (tj. z chlorkiem sodu) 5-10%
- oliwa salicylowa 5-7% (stosowana na owłosioną skórę głowy)
- maść salicylowo-siarkowa
Leczenie redukujące:
- antralina (Cignolina)
- dziegcie roślinne (sosnowy – Pix liquida Pini, brzozowy – Oleum Rusci = Pix Betulae, bukowy – Pix Fagi, jałowcowy – Pix Juniperi) oraz mineralne (Prodermina – Pix Lithanthracis, płyn ze smołą pogazową i saponinami – Liquor Carbonis detergens) w różnych zakresach stężeń, najczęściej 5-20%.
- pirogalol (obecnie bardzo rzadko)
- kortykosteroidy
- witamina D3
- retinoidy (Tazaroten 0,05-1% maść)
Leczenie ogólne:
- retinoidy
- metotreksat
- hydroksymocznik
- cyklosporyna A
- kwas fumarowy i jego estry
- antybiotyki
- leki biologiczne
- efalizumab
- alefacept
- etanercept
- infliksimab
- adalimumab
Fototerapia:
- PUVA terapia
- UVB terapia
- SUP (selektywna fototerapia)
Fotochemioterapia:
- PUVA (psoraleny + UVA)
- re-PUVA (psoraleny + UVA + retinoidy)
Inne sposoby leczenia:
- w niektórych publikacjach sugeruje się korzyść wynikającą ze stosowania diety bezglutenowej
- unikanie urazów skóry
- ogólna higiena skóry
- spożywanie oleju rybiego może mieć umiarkowany wpływ na objawy łuszczycy