Kozłek lekarski

Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) to gatunek zbiorowy, który obejmuje kilka do kilkunastu (lub kilkudziesięciu zależnie od autora) gatunków (podgatunków) o podobnym działaniu leczniczym. Przyjęte nazwy zwyczajowe rośliny to: waleriana, baldrian, biedrzan (Pomorze), biełdrzan (Śląsk), kocia trawa, odolan, stoniebo. Kozłek występuje w całej Eurazji z wyjątkiem stref arktycznych i pustynnych, jest uprawiany i dziczejący w Ameryce Północnej, w Polsce pospolity.

Korzenie kozłka zawierają liczne biologicznie czynne substancje: estry kwasu izowalerianowego, kwas walerenowy, waleranon, walerenal i inne. Kłącze i korzeń kozłka lekarskiego znajdują zastosowanie w ziołolecznictwie w leczeniu zaburzeń neurowegetatywnych, jako łagodny środek uspokajający oraz ułatwiający zasypianie, obniża on napięcie mięśni gładkich i rozszerza naczynia wieńcowe. Kłącze kozłka działa uspokajająco, rozkurczowo, przeciwepileptycznie, nasennie, znosi nadfermentację jelitową i wzdęcia, działa także przeciwcukrzycowo, zmniejsza częstotliwość oddawania moczu i osłabia poczucia pragnienia, działa przeciwrobaczycowo na owsiki i glisty jelitowe. W zastosowaniu zewnętrznym działa korzystnie na skórę głowy przy łupieżu i łojotoku, przy dermatozach i w stanach zapalnych oczu.

Gotowe preparaty farmaceutyczne mają postać kropli, które zawierają alkoholowy wyciąg z kłącza (krople walerianowe), tabletek, kapsułek, preparaty te zwyczajowo nazywa się walerianą. Kozłek wchodzi także w skład mikstur o działaniu uspokajającym. Preparaty kozłka mają działanie skuteczne jako środek uspokajający, przeciwskurczowy i wzmacniający przy różnych zaburzeniach czynnościowych ośrodkowego układu nerwowego, a przede wszystkim w ogólnych stanach nerwicowych ( bezsenność, migreny i histeria). Działanie lecznicze stwierdzono również przy kołataniu serca i skurczu naczyń wieńcowych w zespole objawów bólu ( dusznica rzekoma), skurczach mięśni gładkich, napadowych skurczach jelit, nadczynności tarczycy, nimfomanii, omdleniach, histerii, neurastenii, zapaleniu skurczowym oskrzeli, gruźlicy płuc.