Synestezja

Synestezja (gr synaísthesis – równoczesne postrzeganie od sýn – razem i aísthesis – poznanie poprzez zmysły) w psychologii jest to stan lub zdolność, w której doświadczenia jednego zmysłu (np wzroku), wywołują również doświadczenia charakterystyczne dla innych zmysłów, na przykład odbieranie niskich dźwięków wywołuje wrażenie miękkości, barwa niebieska odczuwana jest jako chłodna, obraz litery lub cyfry budzi skojarzenia kolorystyczne itp.

Istnieją dwie teorie tłumaczące owo zjawisko: według teorii Simona Baron-Cohena u osób doświadczających synestezji mogą występować dodatkowe połączenia w mózgu, które łączą obszary normalnie ze sobą nie połączone, natomiast druga teoria mówi, że liczba połączeń synaptycznych jest taka sama, a mieszanie się odbieranych doświadczeń wynika z tego, iż zachwiana jest równowaga pomiędzy hamowaniem i wyciszaniem docierających impulsów w mózgu.

Stosunkowo najczęściej spotykane jest „barwne słyszenie”, które polega na tym, że dźwięki lub współbrzmienia wywołują wrażenia barwne albo barwy – dźwięki. Synestetami byli m.in.: Nikołaj Rimski-Korsakow, Salomon Szereszewski, Vladimir Nabokov, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Franciszek Liszt, czy Olivier Messiaen.

Skojarzenia tonacji z barwami z zasady są jednak różne, oto przykładowe skojarzenia rosyjskiego kompozytora z przełomu XIX i XX wieku, Nikołaja Rimskiego-Korsakowa:

  •     C-dur: biały
  •     G-dur: brązowozłoty, jasny
  •     D-dur: żółty, słoneczny
  •     A-dur: jasnoróżowy
  •     E-dur: szafirowy, błyszczący
  •     H-dur: granatowy, ponury
  •     Fis-dur: szarozielony
  •     Des-dur: mroczny, gorący
  •     As-dur: siwofioletowy
  •     Es-dur: mroczny, błękitnoszary
  •     F-dur: zielony