Fosfataza alkaliczna (fosfataza zasadowa) jest to enzym z klasy hydrolaz o aktywności fosfatazy, którego rola polega głównie na katalizowaniu defosforylacji różnych estrów fosforanowych. Enzym ten optymalnie działa w środowisku zasadowym, znajduje się w kościach, wątrobie i jelitach, dlatego też badanie poziomu ALP wykorzystywane jest głównie w diagnostyce chorób kości i wątroby. Wysoki poziom ALP jest wynikiem choroby kości i wątroby, ale także zawału serca czy nadczynności przytarczyc. Niski natomiast poziom ALP jest wynikiem głównie niedożywienia.
W surowicy krwi pochodzi z następujących źródeł:
- frakcja kostna – 50-60% ogólnego poziomu, zwana również frakcją termolabilną (związek termolabilny)
- frakcja jelitowa – ok. 30% ogółu
- frakcja wątrobowa – 10-20% ogółu
Do zwiększenia jej zawartości we krwi dochodzi:
- nadmierna aktywność osteoblastów (choroba Pageta, nadczynność przytarczyc, nowotwory pierwotne i przerzutowe kości, niedobór witaminy D).
- upośledzenie wydalania żółci (zamknięcie dróg żółciowych przez kamień lub nowotwór, cholestaza wewnątrzwątrobowa)
- jako objaw paranowotworowy przy wzmożonej produkcji przez niektóre nowotwory.
Normy fosfatazy alkalicznej wynoszą 20 – 70 U/l, ale istnieją różnice dla poszczególnych grup wiekowych:
- noworodki: 50 – 165 U/I;
- dzieci: 20 – 150 U/I.
Prawidłowa aktywność fosfatazy zasadowej wynosi od 580 do 1400 nmol/l/s (35-84 j.m.). Wyższa aktywność enzymu występuje u dzieci do okresu pokwitania.