Alergia (popularnie stosowane synonimy uczulenie, nadwrażliwość) jest to patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na alergen, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego (histamina). Może się objawiać łagodnie, jak np w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.
Termin alergia został użyty po raz pierwszy przez Clemensa Petera von Pirqueta, wiedeńskiego pediatrę i naukowca w 1906 roku, a oznacza on dosłownie odmienną reakcję (gr allos – inny + ergos – reakcja). Początkowo uważano, że za wszelkie reakcje nadwrażliwości odpowiedzialne jest nieprawidłowe wytwarzanie przeciwciał klasy IgE, jedank dopiero dalsze badania, prowadzone wspólnie przez Robina Coombsa i Philipa Gella w latach 60-tych XX wieku, doprowadziły do odkrycia czterech (obecnie pięciu) odmiennych typów reakcji nadwrażliwości. W związku z powyższym termin nadwrażliwość jest pojęciem szerszym i nie jest synonimem terminu alergia sensu stricto.
Do objawów miejscowych alergii zalicza się:
- Nos – obrzmienie śluzówki, nieżytu nosa, a w związku ze swędzeniem częste pocieranie nosa
- Oczy – izolowane alergiczne zapalenie spojówek, zaczerwienienie, swędzenie
- Drogi oddechowe – skurcz oskrzeli – świsty, trudność w oddychaniu, czasami pełnoobjawowy atak astmy
- Uszy – uczucie pełności, osłabione słyszenie z powodu niedrożnej trąbki Eustachiusza
- Skóra – różne wysypki, egzema, pokrzywka
- Głowa – niezbyt powszechne bóle głowy, uczucie ociężałości.
Wzrost stężenia histaminy (mediatora procesów zapalnych) w surowicy krwi wywołuje spadek ciśnienia tętniczego z towarzyszącym przyspieszeniem akcji serca i zwiększeniem ciepłoty ciała, a więc są to objawy charakterystyczne dla wstrząsu anafilaktycznego. Dodatkowo występuje skurcz mięśni gładkich oskrzeli (astma atopowa), przewodu pokarmowego, a także obrzęk. Ostatecznie może to prowadzić do śpiączki, a nawet śmierci.
Najlepszą metodą terapeutyczną jest unikanie kontaktu z czynnikami alergizującymi, ale nie zawsze jest to jednak możliwe, dlatego często konieczne jest stosowanie farmakoterapii lub przeprowadzenie swoistej immunoterapii.